Author :
Abstract
Anadolu’nun kültürel mozaiğinde önemli bir yer tutan Alevi-Bektaşi geleneği, tarihsel ve kültürel dinamikler ışığında derinlemesine incelemeyi hak eden zengin bir mirastır. Ortaya çıkan Alevi-Bektaşi geleneği olarak inşa edilen yapının oluşmasında etkili olan tarihi kırılma noktaları ve Alevi-Bektaşi inancının Anadolu’da kökleşip şekillenmesinde Ahmet Yesevi, Hacı Bektaş Veli, Baba İlyas ve Baba İshak gibi önder şahsiyetlerin toplumsal hafızadaki yerleri vurgulanmıştır.
Isparta’nın Gönen ilçesine bağlı Gümüşgün (Baladız) köyü Alevi erkânlarındaki ritüellerin tarihsel bağlamı ve işlevleri incelenmiş, bu ritüellerin inanç sistemindeki yeri tespit edilmiştir. Alevilikteki temel ritüeller, topluluğun manevi değerlerini yaşatma, birliği pekiştirme ve ahlaki eğitimi sağlama işlevleriyle öne çıkmaktadır. Bu bağlamda Alevi-Bektaşilerin derinden bağlı olduğu ve cem törenlerinin anlamını ihya eden ikrar, musahiplik, Hakk’a ibadet, Allah, Muhammed, Ali sevgisi, rızalık, sabır, edep gibi değerlerin üzerinden oluşturulan temel ritüellerin tarihsel kökenleri ve Alevi toplumu üzerindeki etkileri detaylandırılmıştır. Erenlerin On İki Erkanı olarak adlandırılan sıralı bir şekilde ilerleyen ritüelin çözümlenmesi bağlam merkezli metottan yararlanılarak okuyucuya sunulmaktadır. Gözlemci bakış açısıyla ele alınan çalışma bu erkanlara sahiplik eden kaynak kişilerin aktardığı verilerle gözlemlenmiştir. Yapılan çalışmanın özel bir bölge üzerinden ilerlemesi Gümüşgün coğrafyasındaki Alevi-Bektaşi kültürünün oluşması ve devam ettirdiği ritüellerin gelenek haline dönüşmesi daha sonrasında yapılacak çalışmalara kaynaklık etmesi açısından aynı zamanda karşılaştırmalı örneklere kaynaklık edebilme özelliği taşımaktadır.
Keywords
Abstract
The Alevi-Bektashi tradition, which holds an important place in the cultural mosaic of Anatolia, is a rich heritage that deserves to be analyzed in depth in the context of historical and cultural dynamics. The historical breaking points that have been effective in the formation of the structure built as the Alevi-Bektashi tradition and the place of leading figures such as Ahmet Yesevi, Haci Bektas Veli, Baba Ilyas and Baba Ishak in the social memory in the shaping of the Alevi Bektasi belief in Anatolia are emphasized.
The historical context and functions of the rituals in the Alevi rituals of the village of Gümüsgün (Baladız) in Gönen district of Isparta have been analyzed and the place of these rituals in the belief system has been determined. The main rituals in Alevism stand out with their functions of keeping the spiritual values of the community alive, reinforcing unity and providing moral education. In this context, the rituals of ikrar, musahiplik, worship of God, Allah, Muhammad, and the worship of Hakk, which revive the meaning of the cem ceremonies, to which Alevi-Bektashis are deeply attached. The study, which was handled objectively from the observer's point of view, was observed with the data provided by the resource persons who own these figures. The progress of the study through a special region, the formation of the Alevi-Bektashi culture in Gümüşgün geography and the transformation of the rituals it continues into tradition, has the feature of being a source of comparative examples in terms of being a source for future studies.
